Văn hóa ẩm thực Nhật Bản được biết đến với những món ăn truyền thống và nghệ thuật trang trí độc đáo. Ngoài cơm được coi là thành phần chính trong bữa ăn, người Nhật còn có cá, hải sản – đây là những món được được chế biến rất cầu kỳ. Việc chế biến kết hợp với hương vị đặc trưng tạo nên những món ăn sống, hấp, luộc rất hấp dẫn và đẹp mắt.
“Tam ngũ” là quan niệm của người Nhật trong các món ăn, đó là “Ngũ vị, ngũ sắc, ngũ pháp”.
+ Ngũ vị gồm: ngọt, chua, cay, đắng, mặn.
+ Ngũ sắc là: trắng, vàng, đỏ, xanh, đen.
+ Ngũ pháp là: để sống, ninh, nướng, chiên và hấp.
Người Nhật nghiêng về sự tinh tế, khéo léo của màu sắc, hương vị của một món ăn. Những món ăn được chế biến trông nhỏ nhắn, xinh xắn, nhẹ nhàng, được bày biện ra những bát, đĩa nhỏ xinh.
Cơm là món ăn chủ yếu, rau cá và thịt là những món ăn ăn cùng cơm. Mỗi người bao giờ cũng có một bát cơm kèm với rau bina, củ cải hoặc dưa góp, rong biển sấy được dùng để cuộn cơm hoặc ăn không. Có thể ăn mì Udon và Soba để thay thế cơm hay Sushi. Món khai vị là sashimi và kết thúc bữa ăn là một tách trà xanh nóng hổi.
Trước khi ăn người Nhật thường nói: “いただきます” – là một câu nói lịch sự, nghĩa là “xin mời” nhằm nhấn mạnh sự cảm ơn tới người đã cất công chuẩn bị bữa ăn. Khi ăn xong, họ lại cảm ơn một lần nữa “ごちそさまでした” (cảm ơn vì bữa ăn ngon”).
Những món ăn truyền thống của người Nhật
Mỗi một món ăn được người Nhật tự hiểu ngầm về ý nghĩa của nó và được sử dụng chủ yếu đúng vào dịp. Những món ăn thể hiện cho sự may mắn, hạnh phúc, sung túc, no đủ cho một năm: sushi, sashimi, tempura, súp miso, mì Udon, Soba…
- Sushi là món cơm trộn với giấm, kết hợp với các loại thức ăn như cá sống, trứng cá, rau củ, và được cuốn trong lá rong biển. Món này dùng bằng tay, chấm tương rồi cho vào miệng mà không cắn nhỏ vì sẽ làm nát miếng sushi. Sushi ăn kèm với nước tương, mù tạt và gừng ngâm chua.
- Nigiri-zushi là cơm nắm hình thuôn dài, thường có thêm 1 ít wasabi và bọc hải sản bên ngoài. Các loại hải sản được sử dụng rất đa dạng từ cá hồi, cá ngừ, bạch tuộc, mực ống, tôm, lươn .v.v.
- Inari-zushi: là đậu hủ nhồi cơm sumeshi, tẩm xì dầu rồi rán cho giòn. Về sau, các loại hoa quả và một số thực phẩm khác được bổ sung thêm vào.
- Makizushi là dạng Sushi cuộn như các món cuộn của Việt Nam nhưng bên ngoài là lớp rong biển. Makizushi thường được làm (cuộn) bằng 1 mảnh chiếu tre nhỏ gọi là makisu và thường được cắt thành 6 đến 9 cuộn sau khi hoàn tất.
- Narezushi là loại Sushi gần với kiểu Sushi lên men cổ truyền nhất, cá được ướp muối để bảo quản và ủ khoảng 6 tháng với cơm sumeshi. Đây là loại Sushi có thể để được rất lâu.
- Mỳ Soba là món mì lạnh, được sử dụng thay cơm, làm từ sợi mì soba, trứng cút, rong biển, hành lá, gừng và wasabi. Mì sau khi luộc được ngâm qua nước đá lạnh, ăn cùng với nước sốt zaru.
- Mì Udon là những sợi mì nhỏ, có màu trắng, được làm từ bột, muối và nước. Mì có thể ăn nóng hoặc nguội. Gia vị ăn kèm mì udon là hạt vừng, bột gừng tươi, rong biển sấy khô, lát hành xanh, wasabi…